Uzun müddettir karşılıklı inancın düşük, stratejik maksatlar doğrultusunda değil, gereksinim halinde birlikte çalışıldığı bir dinamikle seyreden bağlar, yaza girerken çeşitli faktörlerin bir ortaya gelmesiyle canlanmaya başladı. Türkiye’deki 28 Mayıs Cumhurbaşkanı Seçimi’nin sonuçlanmasının akabinde Brüksel’den “Türkiye’yle işbirliğinin önemi”ne ait gelen açıklamalar, ilgilerin bu kere “stratejik ve ileriye dönük” halde devamına yönelik kıymetlendirilmesi çalışmalarına dönüştü.

AB önderlerinin oluşturduğu Kurul, haziran sonunda, yaz devri ortasından evvelki son toplantısında seçimin sonuçları ışığında sonbaharda görüşülmek üzere AB Komitesi’nden rapor hazırlanmasını istedi.

Temmuzda Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta düzenlenen NATO Tepesi’nde İsveç’in, üyeliğine onay verilmesiyle Türkiye’yi vize serbestisi dahil AB süreciyle ilgili destekleme taahhüdü ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Türkiye’nin AB’de önünü açın” bildirisi, Brüksel-Ankara sınırını hareketlendirdi.

20 Temmuz’da AB Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Türkiye’nin de görüşülmesi, AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Ankara’nın vize serbestisi, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi üzere taleplerinin “masadaki konulardan” olduğu tarafındaki sözleriyle gözler, sonbahar devrine çevrildi.

Türkiye’nin beklentileri lisana getirildi

Cumhurbaşkanı Erdoğan da 24 Temmuz’daki kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada Türkiye’nin beklentilerini ve bunların AB tarafına iletildiğini lisana getirdi.

Erdoğan, “Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinin canlandırılması, Gümrük Birliği Mutabakatı’nın güncellenmesi, vatandaşlarımıza vize serbestisi üzere temel başlıklarda artık ilerleme sağlamak istiyoruz.” sözünü kullanarak, Türkiye’nin beklentilerine dikkati çekti.

Erdoğan, “Hem ülkemizin hem de Avrupa Birliği’nin çıkarına olacak bu atakların müspet sonuçlarını inşallah yakında göreceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.

Bunun akabinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da 28 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, İsveç ile Türkiye ortasındaki görüşmelerin seyrini yalnızca bu iki ülke ortasında olmaktan çıkarıp yeni bir stratejik düzeye taşıdığını belirterek, AB’nin Türkiye’nin haklı telaşlarını ve taleplerini gündeme alması gerektiği vurgusunun yapıldığını lisana getirdi.

Vize serbestisinin kayıt altına alınan mevzulardan biri olduğunu söz eden Fidan, NATO doruğu sırasında AB tarafıyla yapılan görüşme sonucunda ortaya yol haritasının çıktığını söyledi.

72 kriterden 66’sı karşılandı

Yeni devirde ele alınacak mevzulardan vize serbestisi diyaloğu, Türk vatandaşlarının İrlanda hariç tüm AB üyesi ülkeler ile İzlanda, Lihtenştayn, İsviçre ve Norveç’ten oluşan Şengen ülkelerine iş, ailevi ya da turistik hedefli kısa müddetli ziyaretleri (180 gün içinde 90 güne kadar) için vize alma zorunluluğunun ortadan kaldırılmasını amaçlıyor.

Söz konusu diyalog, 16 Aralık 2013’te Türkiye-AB Geri Kabul Mutabakatı ile eş vakitli başlatıldı. Müzakereler, 5 ana kümede toplanan 72 kriteri içeren yol haritası üzerinden yürütüldü.

Bu kriterler, “belge güvenliği” (Pasaportların AB standartlarına uygun hazırlanması (biyometrik pasaport), pasaport, kimlik kartı ve öteki gibisi evrakların güvenliğinin temin edilmesi), “göç yönetimi” (Sınırlarda kâfi denetim ve nezaretin sağlanması, milletlerarası muhafaza ve yabancılarla ilgili süreçlerde AB müktesebatına ahenk ve tesirli uygulamanın gerçekleştirilmesi), “kamu tertibi ve güvenliği” (Örgütlü hatalar, terör ve yolsuzlukla uğraş edilmesi ve bu kabahatlerin önlenmesi, bu kapsamda terörizmin finansmanı, insan ticareti ve siber kabahatlere ait AB müktesebatına ahenk sağlanması, cezai mevzularda isimli işbirliği yapılması, şahsî dataların korunması), “temel haklar” (Temel hak ve özgürlüklerin korunması, ayrımcılık yasağı, seyahat ve kimlik evraklarına erişim ile mülteciler ve vatansızların kimlik dokümanlarına erişimi) ve “düzensiz göçmenlerin geri kabulü”yle ilgili düzenlemeleri içeriyordu.

O devir Türkiye, bu kurallardan 66’sını hayata geçirdi.

Terörle Gayret Maddesi’nin ve Ceza Maddesi’nin gözden geçirilmesi, Şahsî Bilgilerin Korunması Kanunu’nun ve kurumunun AB standartlarına uygun olması, tüm üye ülkelerle isimli işbirliği mutabakatının yapılması, geri kabul mutabakatından doğan yükümlülüklerin tümüyle yerine getirilmesi, EUROPOL ile operasyonel işbirliği mutabakatının imzalanması, Avrupa Konseyi’nin GRECO tavsiyelerini yerine getiren kanunların onaylanmasını içeren 6 kriter ise hala yerine getirilmedi.

Bu şartlardan kimilerinin kısa müddet içinde karşılanmaya hazır olduğu biliniyor.

Uzmanların beklentileri

Yeni periyotta mümkün gelişmelerle ilgili beklentileri sorulan uzmanlar, mevcut durumda Türkiye’ye bu hakkın tanınması gerektiğini fakat öngörülen süreçte ilerleme kaydedilmesini beklemediklerini belirtti.

Brüksel Yönetişim Okulu (Brussels School of Governance) Öğretim Vazifelisi ve Türkiye ile ilgili çalışmalarıyla bilinen Dr. Koert Debeuf, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın NATO doruğunda İsveç’in üyeliğini tartışırken Türkiye’nin AB sürecini gündeme getirdiğini anımsatarak, “Bunu yalnızca bir kere söyledi lakin görünüşe nazaran daveti ses getirdi.” dedi.

Debeuf, “Aslında Ukrayna’daki savaş, AB’nin daha fazla dosta muhtaçlığı olduğunun farkına varmasıyla dünyaya bakış açısını değiştirdi. Bu durum, Türkiye’ye vize serbestisinin reddini açıklamayı zorlaştırıyor.” tespitini yaptı.

Brüksel merkezli Avrupa Siyasetleri Merkezinin (EPC) Türkiye uzmanı Amanda Paul da üye ülkeler nezdinde bu hususta siyasi istekliliğin düşük olduğuna dikkati çekerek son periyotta Türkiye’den Şengen vizesi için yapılan müracaatlarda ret oranındaki artışa değindi.

Paul, şöyle devam etti:

“Tanınmış sanatkarlar, iş insanları ve üniversite öğrencileri de dahil olmak üzere AB üniversitelerine kabul edilmiş yahut AB kurumlarında staj müracaatları onaylanmış bireyler de dahil olmak üzere Türklerin Şengen vizesi alması maalesef giderek zorlaşıyor. Müracaatlar, sıklıkla AB tarafından haksız yere reddediliyor.”

Bu durumun AB’nin imajını önemli halde zedelediğini vurgulayan Paul, “En azından AB, öğrenciler de dahil olmak üzere muhakkak kümelere vize verilmesine öncelik sağlamalıdır. Umarım yapılacak görüşmelerden bu sonuç elde edilir.” diye konuştu.

AB Kurulu: Adım atmamız için Türkiye’nin kalan kriterleri karşılaması gerek

AB Komitesi’nin içişlerinden sorumlu sözcüsü Anitta Hipper da Komite’nin Mayıs 2016’da Türkiye’nin 72 şartı yerine getireceği anlayışıyla Türk vatandaşları için vize kuralının kaldırılmasını teklif ettiğini hatırlattı.

Hipper, “72 vize serbestisi kriterinden 6 tanesi hala Türkiye tarafından yerine getirilmeyi bekliyor. Buna ek olarak, halihazırda karşılandığı kabul edilen ölçütler, daima olarak yerine getirilmelidir. AB tarafında diğer adımlar atılmadan evvel Türkiye’nin tüm kriterleri net bir biçimde karşılaması gerekiyor.” tabirlerini kullandı.

Sözcü, Komite’nin bu bahiste Türkiye’ye takviye sağlamaya hazır olduğunu vurguladı.

Hipper, AA muhabirine daha evvel yaptığı açıklamada vize retlerinin Türkiye’ye özel bir durum değil, Kovid-19 sürecinde azaltılan servisler ve biriken müracaatlardan kaynaklandığını söylemişti.

Doğu Akdeniz ve Kıbrıs vurgusu

Komisyon’un dış bağlardan sorumlu sözcüsü Peter Stano da ay başında AA muhabirinin bağlardaki yeni periyoda dair beklentilerini sorması üzerine yaptığı açıklamada Türkiye ile ilgili kıymetlendirme raporuna ait çalışmaların sürdüğünü, dokümanın bu sene içinde üye ülkelere sunulacağını söyledi.

Stano, ayrıyeten AB’nin Doğu Akdeniz’deki tansiyonların sürdürülebilir biçimde önlenmesine, Kıbrıs sıkıntısına tahlil bulunmasına verdiği kıymeti yineledi.

AB Dış Bağlantılar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de 20 Temmuz’da yaptığı açıklamada, AB’nin Türkiye’den beklentilerinin sorulması üzerine, “Mesele, yalnızca AB’nin Türkiye’den ne beklediği değil, sıkıntı birebir vakitte Türkiye’nin AB’den beklentileri. Bu, çift taraflı bir sorun. Masada birçok husus var. Türkiye, Gümrük Birliği Mutabakatı’nın güncellenmesini istediğini söyledi. Bir de vize hürlüğü var. Bunlar, Türkiye’nin yakın gelecekte gündeme getirmek istediği iki değerli bahis. Biz, Doğu Akdeniz’de gerginliğin kalıcı formda düşmesini umut ediyoruz. Ayrıyeten daha evvel BM tarafından kabul edilen muahedeler uyarınca Kıbrıs müzakerelerinin tekrar başlaması için önemli uğraşlar bulunuyor.” sözlerini kullanmıştı.