Hamide HANGÜL

Marmara sarsıntısının üzerinden 24 yıl geçerken, 6 Şubat’ta yaşanan yıkıcı Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan afetleri de zelzele gerçeğiyle tekrar yüzleştirdi. Bilim insanlarının, fay sınırlarına yakınlığı ve yaklaşık 20 milyon nüfusuyla mümkün sarsıntıya karşı uyardığı İstanbul’da da tüm dikkatler riskli yapıların dönüşümüne çevrildi.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına nazaran, kentsel dönüşüm çalışmalarının başladığı son 11 yılda 39 ilçede 695 bin konut yenilenirken, yeniden 39 ilçede 188 yerde 165 bin konut yenileme çalışmaları sürüyor. “Deprem değil, ihmal öldürür” diyen Sarsıntı Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, 1999 Marmara sarsıntısı sonrasında hastane, okul, köprü üzere kamu yapılarının büyük oranda güçlendirildiğini ya da yine yapıldığını söyledi.

“3,5-4 milyon kişiyi etkileyebilir”

Türkiye’de 20 milyon, İstanbul’da 2 milyon bina bulunduğuna işaret eden Türkkan, İstanbul’da acil dönüşmesi gereken 700 bin yapı olduğuna işaret etti. Türkkan, “İstanbul’daki 2 milyon binanın yaklaşık 700 bini 1990’dan evvel inşa edildi. Tamamı makus demiyoruz lakin, hakikat yapılmayan her şey zelzelede başınıza sıkıntı olur. Muhtemel bir zelzelede 3,5-4 milyon kişi direkt etkileneceği varsayım ediliyor. ‘Ben yıkıp tekrar yaparım’ demek çok gerçekçi değil. Mühendislik firmaları ve mühendis sayıları belli” dedi.

Binaların yıkılıp yine yapılması yerine güçlendirmenin de süratli ve daha az maliyetli tahlil ürettiğine işaret eden Türkkan, “Mutlaka bina güçlendirmeyi cebinizde tutmanız lazım. Her iki tahlil de tıpkı güvenlik düzeyine çıkmak zorunda. Yönetmelik bunu istiyor. Biz, bu sorumluluğu alıyoruz” sözlerini kullandı.

“Dar sokaklara nasıl gireriz diye simülasyon yapılmalı”

İstanbul’un birçok semtinin bitişik nizamda olduğuna dikkati çeken Türkkan, kelam konusu yapıların mümkün bir zelzelede birbirine ziyan verebileceği ihtarında bulundu. Türkkan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Pek çok semt dar sokaklardan oluşuyor. İstanbul’da dar sokaklara nasıl gireceğiz diye simülasyon yapılması gerekir.

Seferberlik çıksın, mecburî hale gelsin. Fakat paniğe kapılmadan yanlış işleri de yapmayalım. Eski yerleşim bölgeleri Kadıköy, Fatih, Üsküdar, Eyüp, buralar hem dar, hem bitişik nizam. Kat hizaları da farklı. Yanınızdaki binalar riskliyse, sizin binanıza ağır ziyanlar verebiliyor. Sallanırken yandaki binaya çarpmaya başlıyorlar. Orta yerinden kırıyor, çekiçleme diyoruz buna. O nedenle tek başına bir binayı güçlendirmek de kâfi değil, sokak bazında dönüşümler, planlamalar yapmak lazım. Belediyelerin çok şuurlu hareket etmesi ve ada bazında tahlil üretmesi gerekir.”

100 binlerce bina başvurdu

6 Şubat sonrası, binaların güvenlik düzeyini öğrenmeye yönelik büyük bir talep olduğunu açıklayan Sinan Türkkan, “İnanılmaz bir taleple karşılaştık. 100 binlerce müracaat oldu. Belediyelere, inşaat mühendislerine her yerde müracaat gitti. Artık raporlar, gerçekle yüz yüze gelmeye başlıyoruz. Riskli çıkanlar ya güçlenecek ya da yine yapılacak” dedi. Türkkan, ayrıyeten İstanbul’da yaklaşık 100 bin kaçak yapı olduğunu kestirim ettiklerini söyledi.

“Hazırlanan kanuna katkı verelim”

Kamunun yanı sıra, mühendislik firmaları, belediyeler ve ilgili sivil toplum kuruluşlarıyla herkesin sakin olarak bu işin ucundan tutması gerektiğine işaret eden Türkkan, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın da İstanbul için bir kanun hazırladığını, belediyelerin de burada yer aldığını, lakin kendilerinin de güçlendirme için katkı verebileceği teklifinde bulundu.

“Binlerce proje ruhsat bekliyor”

Bir binanın yıkılıp tekrar yapılmasının 18 ay aldığını, lakin güçlendirmenin 7-8 ayda tamamlanabildiğini söyleyen Türkkan, lakin en büyük sorunun ruhsat alma etabında yaşandığının altını çizdi. Türkkan, şöyle devam etti: “İnanılmaz bir prosedürle karşılaşıyoruz. Yıkılıp yeni yapılan bir binadan daha fazla. İş orada takılıyor. Bir de güçlendirme konusunda yetişmiş eleman yok. Belediyelerde güçlendirme bekleyen binlere proje var.”

“KDV % 2 olsun, KGF gelsin”

Sinan Türkkan, güçlendirmenin önündeki pürüzlerden birinin de vergi sistemi olduğuna işaret etti. Türkkan, “Binayı yıkıp yaptığınızda yüzde 2 KDV öderken, güçlendirmede yüzde 20 KDV var. Bu da yüzde 2 olmalı. Ayrıyeten finans kaynağı yok. Devletin bunu tek başına kaldırabilmesi mümkün değil, vatandaşla birlikte olmalı Arsa pahası değerli yerlerde müteahhitle işbirliği yapılıyor. Lakin daire küçükse ne olacak? Mutlak suretle finans kaynakları oluşturmalıyız. KGF kredisiyle kredi imkanları sağlanmalı” dedi.

“Fay sınırına uzaklığını inceliyoruz”

Sinan Türkkan, güçlendirme için binalarda kullanılan beton kalitesi, kolon kiriş ilişkisi, taban sıvılaşması, demirler, varsa kesit kayıplarının incelenerek binanın statik göveresini çıkardıklarını açıkladı. Türkkan, şöyle devam etti: “Fay sınırına uzaklığıyla yer ivmesi yapılıyor. Tüm tahliller bir ortaya gelince, ‘binanın şu noktalar hasar görür’, ‘şuralarda yetersizlikler var’’ üzere tahliller üretiyoruz. . İzolatör ve damperlerle de binanın içine girmeden güçlendirme yapmak mümkün.