Necmi ÇELİK

Uluslararası Nakliyat ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Lideri Ayşem Ulusoy, lojistik kesimi özelinde 2023’ün birinci yarısına ait Dünya’nın sorularını yanıtladı.

2023 birinci altı aylık periyodunu UTİKAD olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?

Küresel iktisatta ertelenmiş talebin karşılandığı pandemi sonrası süreç lojistik dalında olumlu bir tesir yaratmıştı, lakin global enflasyon dataları ve merkez bankalarının faiz artırımı kararı evvelki yılın son çeyreğinde taleplerde yavaşlamaya neden oldu. 2023 için tüm dikkatler global iktisattaki negatif dataları takip ederek krizin boyutlarını tespit etme ve tedbir alma noktasında ağırlaştı. Bilhassa orta ve küçük ölçekli işletmelerimiz yeni yatırım ya da büyüme planları yerine önlemci bir siyaset izledi.

Tüm dünyayı tesiri altına alan faktörlerin lojistik dalını de olumsuz etkilediğini söyleyebiliriz. Gelişmiş ülkelerin yüksek enflasyonla uğraşı birtakım ülke ekonomilerini resesyona sokarken; likidite eksikliği, gelişmekte olan ülkelerin finansmana erişimini zorlaştırdı. Bu durum ülkemizde ve kesimimizde de finansmana erişim noktasında büyük zorluklar yaşamamıza neden oldu.

İhracat yüklerinde gerileme var

Global konjonktürün ve dünya ekonomisindeki gelişmelerin Türkiye’ye ve lojistik dalına tesirlerini nasıl görüyorsunuz?

Dünya iktisadı pandemi öncesi ortalama yüzde 4 civarında büyürken, 2023’te büyüme beklentisinin yüzde 2,8 olacağı tabir ediliyor. Bu durum küreselde önemli bir ekonomik daralma beklentisi olduğunu gösteriyor.

Global ekonomiyi etkileyen siyasi krizler, savaşlar, güç fiyatlarındaki artış ve ülkemiz özelinde seçim süreci, düşen navlunlar sonucunda kısmen Uzakdoğu’ya kaybettiğimiz Avrupa ihracatlarımız üzere diğer birtakım aksilikler birinci altı ayda dalımızı etkileyen hususlar ortasında yer aldı. Yüksek enflasyon ve beraberinde gelen akaryakıt artırımları da uzun vadeli yurt içi taşıma fiyatlandırmasını imkânsız hale getirdi.

Personelini enflasyona ezdirmemeye çalışan bölümümüz birebir vakitte genel masraflarında de artış yaşadı. Bu nedenle dal, anlık fiyatlandırma ile yani spot çalışarak maliyet değişimlerinden olabildiğince kendini müdafaa eforu içinde oldu diyebiliriz. Geçen yılın birinci altı ayına kıyasla ihracat sayımız yüzde 1,9 düşerek 123,3 milyar dolar olurken, ithalatımız yüzde 4,1 artarak 184,6 milyar dolar olarak gerçekleşti.

İhracat yüklerine baktığımızda ise geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 7,3 azalarak 1,96 milyon TEU olduğunu, ithalat yüklerinin ise yüzde 9,5 artarak 1,44 milyon TEU seviyesine çıktığını görüyoruz. 2023’ün geri kalan kısmında geçen yıla paralel hacimlerin gerçekleşmesini bekleyebiliriz. Birebir durumun sonucu olarak ithalat TEU hacimlerimizde daralma yaşanması mümkündür.

Lojistikte zorluklar devam edecek

Lojistik bölümü özelinde neler söyleyebilirsiniz?

Küresel iktisattaki yavaşlama ve tedarik zincirindeki bozulmalar nedeniyle yaşanan düşüşün devam etmesi durumunda, lojistik dalındaki zorlukların devam edeceğini öngörüyoruz Lojistik bölümü bu zorlukların üstesinden gelmek için daha esnek ve uzun vadeli tedarik zincirleri oluşturmalı, yeni teknolojileri iş süreçlerine süratle entegre etmeli ve sürdürülebilir siyasetler izlemeli. Sürdürülebilir siyasetler yanında stratejiler geliştirmek bizim üzere istihdam oranı yüksek bölümler için hayli kritik bir mevzu.

Aynı vakitte 2023 yılının birinci yarısında transit yüklerde görülen düşüşün ivme kaybederek devam etmesi ve lokal yüklerde dünya ve Türkiye ekonomisindeki büyüme sayılarının daha düşük düzeylerde gerçekleşmesi bekleniyor. 2023 yılının ikinci yarısında ise, zelzelenin ihracat üzerindeki olumsuz tesirinin azalmasıyla birlikte konteyner iş hacminin yaz aylarıyla birlikte yılın birinci yarısına kıyasla bir nebze toparlanacağını öngörüyoruz.

2,2 milyar dolarlık yük demiryoluyla taşındı

Toplam dış ticaret taşımalarında taşıma modlarının hisselerine ve kıymetlerine bakıldığında birinci altı aylık devirde nasıl bir tablo çıktı?

TÜİK bilgilerine nazaran dış ticaret taşımalarında demiryolunun hissesi geçen yıl birinci altı ayda yüzde 0.99 seviyesinde iken, toplamda 2 milyar 651 milyon dolar bedelinde yük taşındı. Bu yıl birebir periyotta ise demiryolunun hissesinin yüzde 0,78’e düştüğünü görüyoruz. Ve toplamda paha olarak da demiryoluyla taşınan yükün bedeli de 2 milyar 223 milyon dolar oldu. Denizyolunun hissesi geçen yıl yüzde 62,89 seviyesinde idi, bu yıl birinci altı ay sonunda bu oran yüzde 59,30’a indi.

Toplamda taşınan yükün pahası de 2022’nin birinci altı ayında 173.4 milyar dolar iken, bu yılın birebir periyodunda bu sayı 168.3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Karayolunun hissesi 2022’nin birinci altı ayında yüzde 25,28 olurken, toplamda 60 milyar 472 milyon dolar pahasında yük taşındı. Karayolunun hissesi 2023’ün birinci altı ayında hafif bir yükselişle yüzde 26,36’a çıktı ve toplam 74 milyar 797 milyon dolar bedelinde yük taşındı.Havayolunun hissesi geçen yıl yüzde 10,83 seviyesindeydi, bu yıl birinci yarıda bu oran kıymetli bir artışla yüzde 13,56’ya yükseldi.

Havayoluyla taşınan yük paha olarak da geçen yılın 22 milyar dolar 288 milyon dolarlık sayısına rağmen, bu yıl tıpkı periyotta yeniden büyük bir artışla 38 milyar 470 milyon dolara çıktı. Bilgilere baktığımızda havayolu ve karayolu taşımalarında artışlar yaşandığını görüyoruz. Dış ticaret taşımalarımızda denizyolu taşımalarında toplam taşınan yük bedelinde düşüş ve hissede azalma görülürken, demiryolu taşımalarında ise bedel ve hisse açısından bir evvelki yıla nazaran manalı bir değişimin yaşanmadığını söyleyebiliriz.

Sürücülerimizi Avrupa ülkelerine kaptırıyoruz

Şoför sorunu konusunda neler yapılabilir?

Sürücü sorunu tüm dünyada olduğu üzere Türkiye için de büyük bir sorun olmaya devam ediyor. Meslekteki birçok sorun nedeniyle şoförlerimizi Avrupa’ya kaptırıyoruz. Genç işsizlerimizi mesleğe kazandırmak ismine bir ekip tedbirlerin alınması yarar sağlayacaktır. Uzun vadeli alınacak tedbirler ortasında ise mesleğe iştirak yaşının düşürülmesi ve evrak fiyatlarında yapılacak düzenlemeler mesleğe yönelmeyi sağlayabilir. Ayrıyeten şoför sorunun önüne geçilmesi ismine akademik seviyede yapılacak teşebbüslerin de elzem olduğunu düşünmekteyiz. Bilhassa meslek liseleri modeline benzeri bir model ile mesleğe kazanım daha şuurlu, erken periyotta olacak ve şoförlük mesleğinin prestijine katkı sağlayacaktır.